सम्यक ग्रीन, नाशिक हिरवा कोपरा

कल्याणला राहणार्‍या अमित भेलोंडे यांनी मध्यम आणि मोठय़ा कुंड्यांमध्ये जास्वंदीची झाडं लावली आहेत. या झाडांना नक्की किती आणि कसं पाणी घालावं, असा प्रश्न त्यांनी ई-मेलवर विचारला. अनेकांना खरं तर हा प्रश्न पडतो की, झाडांना नेमकं किती आणि कधी पाणी घालावं?  वनस्पती जमिनीतील अन्नद्रव्यांचे वहन, प्रकाश संश्लेषण तसंच चयापचयासाठी पाण्याचा वापर करतात. जास्तीचे पाणी वनस्पतींना हानिकारक ठरतं आणि पाणी कमी पडलं तर वनस्पतींची वाढ खुंटते. झाडांची पाण्याची गरज प्रत्येक ऋतूप्रमाणे बदलत असते. प्रत्येक ऋतूत कुंड्यांमधील वनस्पतींना  योग्य प्रमाणात पाणी देण्याबरोबरच पाण्याचा योग्य निचरा होण्यासाठी काही उपाययोजनाही कराव्या लागतात.   त्यासाठी लक्षात ठेवायचा सोपा नियम एकच साधारणत: कुंड्यांमधील मातीच्या आकारमानाच्या ५ टक्के पाणी कुंडीत कायम असावं. कुंड्यांना पाणी देताना खूप पाणी देऊ नये. पाणी घातल्यावर कुंडीच्या तळातून अगदी थोडेसे पाणी बाहेर येईल एवढंच पाणी घालावं.  पाणी देताना पाइपऐवजी हातानं पाणी घालणे कधीही चांगलं. पाइपने पाणी दिल्यास ते मातीत हळुवार मुरण्याऐवजी ते वेगानं ...

तुम्हाला आठवतंय लहान असताना काळ्या आणि लाल मुंग्या सर्रास दिसायच्या. स्वयंपाकघरातील पदार्थाना मुंग्या लागू नयेत म्हणून आई, आजी एखाद्या थाळीत पाणी भरून त्यात डबे ठेवायची. अंगणात मुंग्यांची रांग दिसली की ओळीने चालणाऱ्या मुंग्या, त्यांच्या तोंडातील पांढरी अंडी, त्यांची वारूळ यांचं निरीक्षण करण्यात अनोखी मजा होती. कधीतरी चुकून लाल मुंग्याच्या वारुळावर पाय पडला की नाचून नाचून मुंग्या झटकताना सगळे सवंगडी आपल्याला हसायचे. त्या वेळी मुंग्या असतात एवढेच माहित होते. काळ बदलला शहरी जीवन गतिमान झाले आणि "मुंग्या नको" ही मानसिकता रुजली, आणि आता तर मुंग्या म्हणजे समस्या. हीच तर आहे ह्यूमन इकॉलॉजी. माझ्या वीस बावीस वर्षांच्या कालखंडात माझं निसर्गाशी असलेलं नातं कस बदललंय याचे उत्तम उदाहरण. आता बागेतल्या मुंग्यांकडे येऊ या. आपली बाग किंवा बाल्कनीतला हिरवा कोपरा एक परिसंस्था आहे हे मान्य केलं की बागेतील सजीव आणि अजैविक घटक यांच्या परस्परावलंबनाच्या व्यवस्थानापाची जवाबदारी आपल्यावर आहे याची जाणीव होते. या छोट्याशा परिसंस्थेत मुंग्यांची भूमिका काय हे  जाणून घेणे गरजेचे आहे. मग तुम्हीच ठरवा म...